akıl – dertli sözlük

akıl

biz aklımızı peşin olarak (sahibine) teslim ettik ve ondan sonra bize geri verilen akılla düşünmeye başladık. i̇şte esasta hür, istiklalli, kudretli; ve eseriyle, tesiriyle, her şeyiyle her şeyin üstünde olan akıl budur!(*)
sıralama yeteneğidir, kabiliyetidir. zeka değildir ve asla aynı anlamda kullanılamaz. zeka doğuştan gelir. ve var olan potansiyeli ya köreltilir veya işlenerek parlatılır. ve fakat akıl mutlaka yaş ile, yaşlılık ile mukayyettir. evet meşhurdur, "akıl yaşta değil baştadır" sözü. ve fakat eksiktir. devamında "aklı başa yaş getirir" vardır. kemalat ve adamlık dediğimiz şeylerle bağlantılıdır akıl. bu üçünden birisi yoksa diğer ikisi de yoktur. yani olgunluk/ermişlik ve adamlık gösteremiyor ise bir kişi ona akıllı denmez.

başlangıçta sıralama yeteneği dedik. biraz açalım. iki veya daha fazla şeyi, bir takım kıstasların etkisi ile önemliden/acilden/öncelikliden önemsize/ertelenebilire/ikincile doğru sıralamaktır. bu hali ile kafirde akıl yoktur. sıralama işini ele aldığı kıstasları yanlıştır. değerlendirme ölçütü yanlış olanın yürüttüğü akıl asla doğruyu göstermez. gösterdiğinde ise, bozuk saatin günde iki kez doğruyu göstermesi gibidir. peki o halde neden denmiştir;
(bkz:aklın yolu birdir)
aklı gerdim,gerdim,kopacak kadar gerdim,gördüm ki o sınırlıdır ve kendi kendine varabileceği hiçbir nihayet noktası yoktur.aklımı kaybedecek hale geldim ve allah sevgilisinin ruh feyzine herşeyi anladım ve kurtuldum peygamberin tavrı aklın verasıdır.işte akıl..-imam-ı gazali