bilgiye dayanmayan yorum – dertli sözlük
bilgisiz kişilerin meşgalesi, herhangi bir dayanağı olmayan yorum.
kuran'daki ifadeyle zann.

yanıltıcıdır, aldatıcıdır, saptırıcıdır fakat kolay ve ucuz olduğundan caziptir, popülerdir.
bilgi kirliliği, dünya yaratıldığı günden bugüne hiç bu kadar fazla olmamıştı. bu çöplükte hangi bilginin sahih olduğu bilinmeden yorum yapılıyor, hüküm veriliyor.
bilhassa sosyal medyada bu tür yorum ve ahkam çokca bulunur.

bakara suresi 78. ayette rabbimiz yahudiler hakkında buyuruyor ki:
''bunların bir de ümmi (okuma yazması olmayan) kısmı vardır, kitabı bilmezler, ancak birtakım kuruntu yığınına, boş saplantılara kapılır ve zan içinde dolaşır dururlar.''

fetih suresi 12. ayet de münafıklar hakkında;
''aslında siz peygamber ve müminlerin, ailelerine geri dönmeyeceklerini sanmıştınız. bu sizin gönüllerinize güzel göründü de kötü zanda bulundunuz ve helâki hak etmiş bir topluluk oldunuz.''
(bu ayetin ilk cümlesindeki 'sanmıştınız' da 'zan'dır. açıp kuran'dan bakabilirsiniz.)

hz isa'yı öldürmeye teşebbüs eden insanlar hakkında nisa suresi 157. ayet;
''bir de ''biz allah'ın peygamberi meryem oğlu isa mesih'i öldürdük'' demeleridir. oysa onu ne öldürdüler, ne de astılar. fakat öldürdükleri kimse, onlara isa gibi gösterildi. onun hakkında anlaşmazlığa düşenler, ondan yana tam bir kuşku içindedirler. o hususta bir bilgileri yoktur. sadece zanna uyuyorlar. onu kesinlikle öldürmediler.''

hülasa;
(bkz:[entry]411743[/entry])
(bkz:fasıktan gelen haber)
(bkz:anında yorum)
(bkz:bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak)
(bkz:ilim söz ve amelden önce gelir)
bilgiye dayanmayan yorum, kolonsuz eve benzer. görünüşte eve benzer ama başını sokup oturamazsın, çekinirsin. her an üstüne yıkılacağını düşünürsün. bu tür evler ne kadar ayakta durursa dursun yıkılmaya mahkumdur. bilgiye dayanmayan yorum da böyledir. sırtını bir yerden bilgiye yaslayacaksın ki, yorum ondan kuvvet alsın.
izzetli imam kaddesallahu esrarehum gazali'nin akıl bahsindeki yorumunu hatıra getirdi:

"tahsili az olupta işkembe i kübradan atanların mevzuu hakkındaki fikirlerini nakletmekte hiçbir faide görmemekteyim.
belki en güzel hareket acele kaydıyle hakkı beyan etmektir." -ihya, aklın hakikatı ve kısımları

(*)
bilginin kıymeti kalmadığı zaman meydana gelmektedir. bir diğer nokta, bilenin kendisi bilgiye değer vermiyor. haliyle bilgiye dayanmayan yorum artıyor. buradan malumatfüruşluğa değinmek lazım. zira üzerinde tefekkür edilmeyen bilgi de bilginin kıymetini azaltır. en nihayetinde islam'da bilgi konusu işlenmelidir. sonrasında konu bilgiye dayanmayan yoruma gelir.