hakkında farklı dünyagörüşlerinden hasıl olan farklı fikirlerin olduğu bir konudur. bu fikirlerden ihtiyaçlar hiyerarşisi gibi ezbere bildiğimiz ve hakkında tonlarca kaynak bulabileceğimiz bir tanesi, görüldüğü üzere iki kelime ile ifade edilebilir. i̇mam gazali'nin(*) bu konudaki görüşü için ise uzun açıklama gerekir:
--- iktibas ---
dünyanın aslı; yemek, elbise ve mesken olduğu gibi, insan için zaruri olan san'at da üçtür: ziraatçılık, dokumacılık ve marangozluk. fakat bunların da kolları vardır. bazıları ona hazırlık içindir. pamuk döven ve iplik büken, dokumacının işini yapıyor. bazısı da bunu tamamlar, terzi gibi ki, dokumacının işini tamamlıyor. bunların hepsi için âletlere ihtiyaç vardır. bunlar da odun, demir, deri ve bunun gibi şeylerdir. böylece demircilik, marangozluk ve dericilik san'atları meydana geldi. bunların hepsi meydana gelince birbirlerine yardım etmeye muhtaç olurlar. çünkü herkes, kendinin bütün işlerini yapamaz. böylece terzi, dokumacının ve demircinin işini, demirci de, diğer ikisinin işini yapmak için bir araya geldiler. bu şekilde her biri ayrı iş yaptılar. bu yüzden aralarında bazı şeyler meydana geldi, birbirlerine düşman olmaya başladılar. çünkü her biri kendi hakkına razı olmadı ve diğerinin hakkına geçmek istedi. böyle san'atlardan üç çeşide daha ihtiyaç oldu. biri, saltanat ve siyaset [idare], diğeri kadılık ve hâkimlik, diğeri de insanlar arasında onunla kanun teşrii yapılan fıkıh san'atlarıdır. her ne kadar bunların çoğunun el ile alâkası yoksa da, her biri birer san'attır.
i̇şte bu sebeple, dünya meşgalesi çoğaldı ve karıştı. i̇nsanlar onun arasında kendilerini kaybettiler ve başlangıçta bunların esasının üç şey olduğunu anlayamadılar. bütün bunlar yemek, giymek ve mesken içindir. bu üç şey de beden için lâzımdır. beden de kalb için lâzımdır. onu taşımaktadır. kalb de allahü teâlâ için [o'nu bilmek için] lâzımdır. o hâlde kendini ve allahü teâlâ'yı unutanlar; kendini, kabe'yi ve seferi unutup bütün zamanını deveye bakmaya veren hac yolcusuna benzerler.
demek ki, dünya ve hakikati bu anlattıklarımızdır. her kim onda sefere hazırlanmaz, işini bitirmez, gözünü âhirete çevirmez ve dünya meşgalesini ihtiyacından fazla tutarsa, dünyayı tanımamış olur. bunun sebebi cahilliktir. bahusus peygamber efendimiz buyurdu: "dünya, hârut ve mâruttan daha büyük büyücüdür. ondan kaçınız.". dünya böyle bir büyücü olunca, onun hile ve aldatmalarını ve onun işlerinin neye benzediğini insanlara açıklamak farz olur. şimdi dünyanın neye benzediğini dinle! (*)
--- iktibas ---
--- iktibas ---
dünyanın aslı; yemek, elbise ve mesken olduğu gibi, insan için zaruri olan san'at da üçtür: ziraatçılık, dokumacılık ve marangozluk. fakat bunların da kolları vardır. bazıları ona hazırlık içindir. pamuk döven ve iplik büken, dokumacının işini yapıyor. bazısı da bunu tamamlar, terzi gibi ki, dokumacının işini tamamlıyor. bunların hepsi için âletlere ihtiyaç vardır. bunlar da odun, demir, deri ve bunun gibi şeylerdir. böylece demircilik, marangozluk ve dericilik san'atları meydana geldi. bunların hepsi meydana gelince birbirlerine yardım etmeye muhtaç olurlar. çünkü herkes, kendinin bütün işlerini yapamaz. böylece terzi, dokumacının ve demircinin işini, demirci de, diğer ikisinin işini yapmak için bir araya geldiler. bu şekilde her biri ayrı iş yaptılar. bu yüzden aralarında bazı şeyler meydana geldi, birbirlerine düşman olmaya başladılar. çünkü her biri kendi hakkına razı olmadı ve diğerinin hakkına geçmek istedi. böyle san'atlardan üç çeşide daha ihtiyaç oldu. biri, saltanat ve siyaset [idare], diğeri kadılık ve hâkimlik, diğeri de insanlar arasında onunla kanun teşrii yapılan fıkıh san'atlarıdır. her ne kadar bunların çoğunun el ile alâkası yoksa da, her biri birer san'attır.
i̇şte bu sebeple, dünya meşgalesi çoğaldı ve karıştı. i̇nsanlar onun arasında kendilerini kaybettiler ve başlangıçta bunların esasının üç şey olduğunu anlayamadılar. bütün bunlar yemek, giymek ve mesken içindir. bu üç şey de beden için lâzımdır. beden de kalb için lâzımdır. onu taşımaktadır. kalb de allahü teâlâ için [o'nu bilmek için] lâzımdır. o hâlde kendini ve allahü teâlâ'yı unutanlar; kendini, kabe'yi ve seferi unutup bütün zamanını deveye bakmaya veren hac yolcusuna benzerler.
demek ki, dünya ve hakikati bu anlattıklarımızdır. her kim onda sefere hazırlanmaz, işini bitirmez, gözünü âhirete çevirmez ve dünya meşgalesini ihtiyacından fazla tutarsa, dünyayı tanımamış olur. bunun sebebi cahilliktir. bahusus peygamber efendimiz buyurdu: "dünya, hârut ve mâruttan daha büyük büyücüdür. ondan kaçınız.". dünya böyle bir büyücü olunca, onun hile ve aldatmalarını ve onun işlerinin neye benzediğini insanlara açıklamak farz olur. şimdi dünyanın neye benzediğini dinle! (*)
--- iktibas ---
